Anayasanın 46. maddesine göre kamulaştırma işlemi Devlet ve kamu tüzel kişilerinin, kamu yararının gerektirdiği hallerde, gerçek karşılıklarını peşin ödemek şartıyla, özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların tamamını veya bir kısmını, kanunla gösterilen esas ve usullere göre kamu mülkiyetine geçirmesi işlemidir.
Kamulaştırma işlemlerinde kamu yararının olması zorunludur. Kamu yararı kararı ve onayı verecek merciiler ise 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununda düzenlenmiştir.
Kamu Yararı Kararı Verecek Merciiler
- Cumhurbaşkanınca kabul olunan, büyük enerji ve sulama projeleri ile iskan projelerinin gerçekleştirilmesi, yeni ormanların yetiştirilmesi, kıyıların korunması ve turizm amacıyla yapılacak kamulaştırmalarda ilgili bakanlık
- Köy yararına kamulaştırmalarda köy ihtiyar kurulu
- Belediye yararına kamulaştırmalarda belediye encümeni
- İl özel idaresi yararına kamulaştırmalarda il daimi encümeni
- Devlet yararına kamulaştırmalarda il idare kurulu
- Yükseköğretim Kurulu yararına kamulaştırmalarda Yükseköğretim Kurulu
- Üniversite, Türkiye Radyo – Televizyon Kurumu, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu yararına kamulaştırmalarda yönetim kurulları
- Aynı ilçe sınırları içinde birden çok köy ve belediye yararına kamulaştırmalarda ilçe idare kurulu
- Bir il sınırları içindeki birden çok ilçeye bağlı köyler ve belediyeler yararına kamulaştırmalarda il idare kurulu
- Ayrı illere bağlı birden çok kamu tüzelkişileri yararına kamulaştırmalarda Cumhurbaşkanı
- Birden çok il sınırları içindeki Devlet yararına kamulaştırmalarda Cumhurbaşkanı
- Kamu kurumları yararına kamulaştırmalarda yönetim kurulu veya idare meclisi, bunların olmaması halinde yetkili idare organları
- Gerçek kişiler yararına kamulaştırmalarda bu kişilerin, özel hukuk tüzelkişileri yararına kamulaştırmalarda ise; yönetim kurulları veya idare meclislerinin, yoksa yetkili yönetim organlarının başvuruları üzerine gördükleri hizmet bakımından denetimine bağlı oldukları köy, belediye, özel idare veya bakanlık
Kamu Yararı Kararında Onay Merciileri
- Köy ihtiyar kurulları ve belediye encümenleri kararları için ilçelerde kaymakam, il merkezlerinde vali
- İlçe idare kurulları, il daimi encümenleri ve il idare kurulları kararlarında vali
- Üniversite yönetim kurulu kararlarında rektör
- Yükseköğretim Kurulu kararlarında kurul başkanı
- Türkiye Radyo – Televizyon Kurumu yönetim kurulu kararlarında genel müdür
- Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yönetim Kurulu kararlarında Yüksek Kurum Başkanı
- Kamu kurumları yönetim kurulu veya idare meclisleri veya yetkili idare organları kararlarında denetimine bağlı oldukları bakan
- Gerçek kişiler veya özel hukuk tüzelkişileri yararına; köy, belediye veya özel idarece verilen kararlarda vali
